Virgule

Art Reviews and Critical Essays by Ali Ettehad

Virgule

Art Reviews and Critical Essays by Ali Ettehad

در ادامه ی نمایشگاه گل و بلبل در گالری طراحان آزاد



دوباره روزنامه ی اعتماد در چاپ یادداشت تاخیر کرد

___________________________________________________________________________________

گل و مرغ های رنگ روغن روی بوم
در ادامه ی نمایشگاه گل و بلبل در گالری طراحان آزاد
علی اتحاد- نیکو حاجی ترخانی

   " نقاشی گل و مرغ. اصطلاحی برای توصیف یک گونه از نقاشی قدیم ایرانی،  که دارای موضوع گل، برگ، پرندگانی چون بلبل، و گاه پروانه بود. نقاشان، غالباً، دربازنمایی موضوع از طبیعت مایه می گرفتند، و اسلوبِ پرداز به کار می بردند. به صورت نقاشی مستقل و یا در ارتباط با برخی هنرهای کاربردی (چون قلمدان نگاری) متداول بوده است. نقاشی گل و مرغ محتملاً در نقاشی چینی ریشه داشت، محمد زمان و سپس شفیع عباسی نخستین نمونه های این گونه نقاشی را آفریده اند. بعداً شمار زیادی از هنرمندان سده های دوازده و سیزده هجری به آن روی آوردند. آثار لطفعلی شیرازی در این زمینه، به خصوص از لحاظ اسلوب کار، ممتازند." (1)  
  به نظر می رسد گل و مرغ به صورتی که امروزه می شناسیم – با تمام ریزه کاریها و متفاوت از سبک قدیم نقاشی ایران با رنگهای تخت و سطوح، بدون حجم- از زمان گرایش نقاشان ایرانی به شیوه «طبیعت پردازی» به وجود آمده است. گرچه هنر نقاشی در ایران کمابیش از تداوم برخوردار بوده است؛ و در آثار چندی از هنرهای مصور ایران در سده های نهم و دهم می توان تصویر پرنده را به همراه گل مشاهده نمود؛ با این وجود نقاشی پرنده در کتاب آرایی ایران جایی نداشت وجز در پارهای از صفحات کلیله و دمنه و عجایب المخلوقات در جای دیگری دیده نشد. در آثار هنرمندانی چون سلطان محمد -در دوران صفویه- موضوع گل و پرنده گاه در پس زمینه مشاهده می شود. تصویر تک پرنده در برخی از طرحهای رضا عباسی نیز دیده می شود؛ در واقع محمد شفیع (پسر رضا عباسی) نخستین کسی است که به طور جدی به طرح گل وپرنده پرداخت.  لیکن حضور پررنگ گل ومرغ در نقاشی ایران در سده یازدهم و به واسطه کار هنرمندانی چون محمد زمان بوده است؛ یعنی همزمان با ورود آثار هنری اروپایی به ایران، و تماس مستقیم با نقاشان اروپایی مقیم اصفهان، نقاشی «جلفای نو» و «نقاشی گورکانی» (2). به واسطه این آشنایی، هنرمندانی چون محمد زمان و پس از وی شاگردانش چون علی اشرف (شاگرد احتمالی محمد زمان و یا محمد علی)(3) به اسلوب طبیعت پردازی روی آوردند؛ واین سرآغاز جنبش «فرنگی سازی» در ایران بود. فرنگی سازی موضوعات تازه ای (چون گل و مرغ، چهره و منظره و غیره) را به نقاشی ایرانی وارد کرد.(4)
   تصاویر گل ومرغ کاربرد رایجی در «نقاشی لاکی» و «قلمدان نگاری» داشتند. قلمدان نگاری که از اواخر سده یازدهم در ایران متداول شد؛ توسط بسیاری از هنرمندان سده های دوازدهم سیزدهم دنبال شد. از این دسته هنرمندانی چون علی اشرف و آقا نجف تقریبا تمامی فعالیت خود را به این هنر تخصیص داده بودند. قلمدان نگاران به پیروی از سلیقه خریداران، بیشتر به نقاشی گل ومرغ و فرنگی سازی می پرداختند ( با این حال، قلمدانهایی به شیوه «ایرانی سازی» نیز در دست است). (5)
  از هنرمندان مشهور سبکی که در آن به مضمون گل و پرنده می پرداختند؛ لطفعلی خان شیرازی بود که در آثار وی پرنده کوچکتر شده و سهم بیشتری از ترکیب بندی به گل اختصاص یافت. درست در این هنگام مفهوم عاشقانه گل سرخ و بلبل که از مفاهیم ادب فارسی است؛ وارد این شیوه نقاشی شد. از آن پس بلبل را همواره در کنار گل سرخ می بینیم که بر شاخ درختی نشسته، سر خود را بالا گرفته و چهچهه می زند. (6)
این بار طی نمایشگاهی از گالری طراحان آزاد، آزاده مدنی، فرهاد فزونی، سمیرا اسکندر فر، بهنام کامرانی، آلادهقان، حامد صحیحی، ژینوس تقی زاده، رزیتا شرفجهان، ندا رضوی پور، محمد مهدی طباطبایی، بهرنگ صمدزادگان، خسرو خسروی، مریم فریدونی، سیمین کرامتی، معصومه بختیاری و وحید شریفیان دست به بازنمایی از یک تصویر گل و مرغ زدند که حاصل آن شانزده نسخه تصویر از یک ترکیب گل و مرغ بود.
بدین ترتیب آنان نقش چند صد ساله ی نگار گر ایرانی را وانمود می کنند، هنرمندی که گاه اثرش بر قلمدانی و گاه بر جعبه ی دواتی نقش
می بست.   
1) پاکباز رویین، دایرة المعارف، فرهنگ معاصر، 1387، ص 588و 589 
2) نک: همان، ص577 نمایه ی نقاشی ایرانی
3) پاکباز، رویین، نقاشی ایران، انتشارات زرین و سیمین، 1381،  ص 148
4) پاکباز رویین، دایرة المعارف، فرهنگ معاصر، 1387، ص 577
5) همان، ص385
6) نک:
نفیسی، نوشین. "تک پرنده برشاخه گل"، 60-65، تصویر، دوره11، ش126 فروردین 1352

نظرات 1 + ارسال نظر
مهسا شنبه 5 بهمن‌ماه سال 1387 ساعت 23:32

salam.naghde jalebi bood,ba sabke golo bolbol ashna shodam taghriban.bazam say mikonam bekhoonam naghd hatoon ro,Good luck

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد